Unha moeda da época do rei Égica demostra que no século VIII houbo actividade
XOSÉ Mª LEMA
Nos últimos retoques para a edición en papel de “Zas polo Miúdo”, a cargo do Concello de Zas, Evaristo Domínguez e o asinante recibiron a información de que o historiador e arqueólogo Ramón Barros Sibelo residiu nas Torres Romelle (Loroño) de 1872 a 1880, como administrador. Uns anos máis tarde, en 1883, enviaría unha carta á Real Academia da Historia (RAH) de Madrid, da que era correspondente, na que recomendaba a adquisición de dúas moedas, “unha delas Egica acuñada en Gerona. , obxectos atopados nas antigas minas de Limideiro, hoxe abandonadas. A RAH adquiriu estas moedas para a súa sede en Madrid, e Galicia quedou sen elas.
Para esta moeda da época do rei visigodo Égica, que reinou dende o 687 ata o 702, quédanos a información de que a principios do século II. VIII aínda traballaban -ou, polo menos, escavando- nas antigas minas romanas de Limideiro . Este mesmo ano de 1883, o investigador Pedro Rodríguez fálanos deles en catro artigos que baixo o título común de Grandimirum publicou por entregas na revista Galicia Diplomática. Xa daquela existía a pequena e fonda lagoa no lugar das minas, que orixinara o microtopónimo de Pozo de Limideiro, “en cuxas barreiras se pode descubrir perfectamente a acción da man do home (…) , as múltiples moreas de terra movediza que destacan (…) e a abundancia de pedras metálicas (…) son datos que non deixan dúbida. [de que] A cobizada lata foi explotada alí polos antigos (…)».
Pero Pedro Rodríguez, ademais de dar por feita -como o seu coetáneo, o cóengo e historiador Antonio López Ferreiro- a identificación do pazo Grandimirum da Romana Via XX do Itinerario Antonino co actual Brandomil, ofrece unha descrición detallada dos testemuños de o pasado romano desta parroquia, comezando pola calzada: «Baixando dito monte [un outeiro da banda esquerda do río Xallas] e a certa distancia da ponte aparecen anacos de camiño ancho e macizo, ata que a pouca distancia da mesma se ten a oportunidade de admirar o camiño que leva á ponte para continuar cara ao lado oeste oposto. Esta vía consérvase en perfecto estado de cohesión, e atópase, aínda que extremadamente desgastada, tal e como veu das mans dos seus antigos construtores a xulgar polos seus personaxes.
Esperemos que continúen as escavacións do camiño que iniciara o ano pasado o arqueólogo Lino Gorgoso e outras noutros lugares da parroquia que axuden a poñer en evidencia o seu pasado. A boa disposición dos veciños, plasmada no documental Brandomil, unha vila a carón do Xallas , dirixido por Manuel Rial e promovido pola Fundación Brandomil, foi un bo comezo.
A continuación, Rodríguez continúa coa descrición da ponte “con forma de lombo de aguia” e do castro de tres muros concéntricos, e comenta a abundancia de restos arqueolóxicos que se atoparon nos terreos de cultivo da parroquia. Ademais do altar do deus Coso, tamén hai unha estela funeraria, editada por Barros Sibelo, dunha muller chamada Flavia atopada en Olveira. Descoñecemos o seu paradoiro e sería importante localizala.
Artigo en La Voz de Galicia
